نتایج تاریخی میزبانی اجلاس غیر متعهدها برای ایران

شانزدهمین اجلاس سران عضو کشورهای جنبش غیرمتعهد در شهریور ماه 1391 در تهران برگزار خواهد شد. این اجلاس جایگاه ویژه­ای برای جمهوری اسلامی ایران در فضای بین­ الملل خواهد داشت و توانایی ها و ظرفیت­های بالقوه ایران را به خوبی به جهانیان نشان خواهد داد. در این نوشتار ابتدا جایگاه جنبش عدم تعهد و ظرفیت این جنبش بررسی خواهد شد و سپس به نتایجی که این جنبش برای جمهوری اسلامی خواهد داشت، اشاره خواهیم کرد.

                

روند شکل­گیری جنبش عدم تعهد

جنبش عدم تعهد به عنوان یک جنبش بین­ المللی اثرگذار در دهه 50 میلادی و در تقابل با اندیشه­های بلوک شرق و غرب مطرح شد. این جنبش از همان ابتدای تشکیل به مثابه نشانه  ای از پایان دوران استعمار، اعلام مخالفت با پذیرش سلطه قدرت  های بزرگ و تریبونی آزاد برای اعلام نظرات و مواضع کشورهای جهان سوم و در حال توسعه بود.

اجلاس­های مختلفی در دهه 50 و 60 میلادی تشکیل شد که در آنها اصول و اهداف جنبش عدم تعهد مورد بررسی و تصویب اعضاء قرار گرفت. اجلاس کلمبو در 1954 اولین اجلاسی بود که در آن برای همگرایی در بین کشورهای در حال توسعه تلاش­هایی انجام گرفت. در جریان کنفرانس، مسائل مختلفی چون محکومیت گسترش دامنه سلاح  های اتمی و آزمایشات هسته ای، محکومیت استعمار و امپریالیسم و برای اولین بار مسئله عدم پیوستگی به دو بلوک شرق و غرب را در این گردهمایی مطرح شد. یک سال بعد در سال 1955 نخستین اجلاس مشترک کشورهای آسیایی و آفریقایی در شهر باندوگ اندونزی تشکیل گردید. 

                            

وقوع انقلاب اسلامی و عضویت ایران

در سپتامبر 1961 اولین اجلاس کشورهای موسوم به جنبش عدم تعهد به منظور بررسی و تبادل نظر پیرامون برقراری صلح و امنیت بین المللی، همکاری  های بین المللی و بهبود وضعیت اقتصادی در بلگراد برگزار گردید و به طور رسمی جنبش عدم تعهد اعلام وجود کرد.

ایران تا سال 1357 و به دلیل عضویت در پیمان سنتو و وابستگی به جبهه آمریکا و غرب، نمی توانست به عضویت این جنبش درآید، اما با وقوع انقلاب اسلامی و مطرح شدن شعار "نه شرقی نه غربی" توسط امام خمینی (ره)، نزدیکی این جنبش و انقلاب اسلامی هرچه بیشتر نمایان شد و جمهوری اسلامی، در ششمین نشست سران جنبش عدم تعهد که در سال 1358 و در هاوانا برگزار شد، به عضویت رسمی این جنبش درآمد.

قدرت غیرمتعهدها در عرصه بین الملل

توانایی­ها و ظرفیت­های فراوانی در جنبش عدم تعهد وجود دارد که از بسیاری از آنها در عرصه بین الملل استفاده شده است که برخی از آنها را ذکر می­کنیم:

·   این جنبش توانسته است، بسیاری از کشورهای در حال توسعه را از بلوک­های مطرح قدرت در هر دوره دور نگه دارد و از این طریق، بسیاری از درگیری­های سیاسی و نظامی را در فضای بین­المللی کنترل کرده است.

·   این جنبش در سازمان ملل –به خصوص در مجمع عمومی- دارای نقش برجسته­ای است و در بسیاری موارد توانسته است از آرمان ملت­های مظلوم دفاع کند و همیشه به عنوان یک اهرم فشار در سازمان ملل و علیه ابرقدرت­های حاکم به شمار می­رفته است.

·   به دلیل عضویت 118 کشور در این سازمان، می­توان این سازمان را پس از سازمان ملل، بزرگترین سازمان بین ­المللی دانست؛ عضویت این تعداد دولت به این جنبش کمک می­کند که در عرصه روابط بین­الملل سهم بسزایی در مدیریت بحران داشته باشد.

  

نمایی از کشورهای عضو جنبش عدم تعهد

شانزدهمین اجلاس در تهران 

شانزدهمین نشست سران جنبش عدم تعهد در شهریورماه 1391در تهران برگزار می­شود. این اجلاس، بزرگترین همایش بین­ المللی طول تاریخ جمهوری اسلامی است که 118 کشور عضو جنبش عدم تعهد و 18 کشور و 7 سازمان بین­ المللی و منطقه­ای به عنوان ناظر در آن شرکت دارند. در این اجلاس که طی 6 روز برگزار خواهد شد، کارشناسان در روزهای 5 و 6 شهریورماه، وزاری خارجه 7 و 8 شهریورماه و سران عدم تعهد 9 و 10 شهریور گردهم می­آیند. ایران در این اجلاس، ریاست را از مصر که در دوره قبلی به عنوان رئیس انتخاب شد، تحویل می­گیرد؛ در واقع در این اجلاس محمد مرسی، ریاست را به احمدی­نژاد تحویل خواهد داد. در این اجلاس، حدود 7 هزار نفر شرکت خواهند داشت و هزینه برگزاری این اجلاس، توسط هئیت­های شرکت­کننده پرداخت می­شود و حتی جنبه ارزآوری نیز برای کشور خواهد داشت.2برای برگزاری این اجلاس، 200 خودروی تشریفات از طریق یکی از کشورهای همسایه خریداری شده است.

                                                

نتایج این اجلاس برای جمهوری اسلامی ایران

1.با برگزاری این اجلاس در تهران، یکی از بزرگترین حربه­های غرب برای تبلیغات رسانه­ای علیه جمهوری اسلامی ایران تاحد زیادی خنثی خواهد شد. برگزاری این اجلاس، در فضای بین ­المللی نشان­دهنده قدرت دیپلماتیک و اثرگذار ایران است و می­تواند قدرت جمهوری اسلامی در عرصه حل و فصل و مدیریت فضای بین­ الملل را به نمایش بگذارد.

2.انقلاب­هایی که طی حدود یک سال و نیم گذشته در خاورمیانه به وجود آمده است، یکی از نقاط عطف تاریخی از لحاظ توجه به الگوی جمهوری اسلامی و مردم سالاری اسلامی می­باشد. در اجلاس تهران اکثر کشورهای منطقه حضور دارند و این حضور حداکثری می­تواند برای جمهوری اسلامی، زمینه­ سازی بیشتری برای مدیریت تحولات منطقه فراهم کند.

3.حضور حدود 140 کشور در اجلاس تهران، یک فرصت مناسب برای ایران است که بتواند در زمینه­های مختلف اقتصادی، فرهنگی و سیاسی به برقراری رابطه با این کشورها بپردازد و از این طریق، برخی از مشکلات ناشی از تحریم از سوی شورای امنیت و آمریکا را بی­اثر سازد.

4.با تصویب پیشنهاد کشورمان جمهوری اسلامی ایران علاوه بر ریاست سه ساله بر جنبش عدم تعهد سال  های 1391 تا 1394 از هم اینک به مدت 9 سال عضو تروئیکای جنبش عدم تعهد می باشد. تروئیکای جنبش عدم تعهد متشکل از روسای سابق، کنونی و آتی جنبش از اهمیت بسیاری در پیشبرد تصمیمات و مواضع جنبش در عرصه بین المللی برخوردار است. حضور جمهوری اسلامی ایران در تروئیکای جنبش فرصت­های مناسبی را برای ارتقای نقش کشورمان برای پیشبرد اهداف و مواضع اصولی جنبش عدم تعهد فراهم می­کند و باعث تقویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین المللی خواهد شد.

5.کشورهای غربی در ابتدا فشارهای سنگینی را بر جمهوری اسلامی ایران در شورای حکام آژانس انرژی اتمی وارد نمودند و با فضاسازی منفی و مغرضانه و سیاسی کردن پرونده هسته  ای کشورمان این موضوع را به شورای امنیت ارجاع دادند. وزارت امور خارجه فعالیت گسترده  ای در جلب حمایت جنبش عدم تعهد از برنامه صلح آمیز هسته  ای کشورمان آغاز نمود که نتایج مثبتی به همراه داشت. بیانیه تروئیکای جنبش عدم تعهد، بیانیه  های متعدد گروه عدم تعهد در آژانس بین المللی انرژی اتمی، بیانیه اجلاس وزرای خارجه دفتر هماهنگی جنبش در پوتراجایای مالزی در سال 1385، بیانیه چهاردهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در هاوانا در سال 1385، هم چنین بیانیه پانزدهمین اجلاس وزرای خارجه جنبش عدم تعهد در تهران در سال 1387 در حمایت از برنامه هسته  یی کشورمان از جمله نتایج مثبت اقدامات وزارت امور خارجه بوده است.

6.بیانیه پایانی اجلاس سران عدم تعهد هرچند جزء بیانیه­های الزام­آور بین ­المللی تلقی نمی­شود، اما جزء مهم  ترین بیانیه­های بین­ المللی است و جمهوری اسلامی ایران با توجه به میزبانی و قدرت دیپلماتیک خود، می­تواند از ظرفیت این بیانیه استفاده کند.